Dla tych którzy nie przeczytali mojej książki pt "Patroni naszych ulic" zamieszczam jej recenzje prof Jakubowskiego. Szczerze mówiąc sam nie spodziewałem się tak pozytywnej opinii o swojej książce, więc jeśli nie dorwie mnie  prof Alzheimer biorę się za kolejne wspomnienia o kulturze sokołowskiej z czasów PRL-u . ten właściwy tekst

ejakubowska@onet.eu	wt., 27 sie 2024, 22:38
do mnie

W dniu 2022-03-13 23:38:39 użytkownik Wojciech Jakubowski napisał:

Kalejdoskop wspomnień to bardzo potrzebna książka. Opisuje dzieje życia kulturalnego w Sokołowie Podlaskim za realnego socjalizmu i ... później. Wspomnienia człowieka będącego w centrum wydarzeń przez cały czas, w każdych czasach i warunkach starającego się uczynić coś dobrego w tym temacie.  Gdyby traktować serio większość literatury wspomnieniowej o czasach realnego socjalizmu publikowanej po jego upadku można by dojść do przekonania, że nie istniała tam żadna kultura, chyba że w podziemiu. Jedynym zajęciem  mieszkańców okupowanego kraju była zaś walka zbrojna o wolność. Obraz taki łatwo się utrwali, bo coraz mniej żyje ludzi pamiętających jak naprawdę było, a większość milczy. I byłoby to jeszcze pół biedy, gdyby świetlana teraźniejszość przesłaniała dawne błędy i wypaczenia. Niestety jest inaczej. Okazuje się bowiem, że kultura, osobliwie polska, nikomu już nie powinna być potrzebna. Zalani najgorszą tandetą, ale jedynie słusznego pochodzenia amerykańskiego (zupełnie jak kiedyś radzieckiego) mamy już trudności w ocaleniu choćby rodzimego języka. Zaczyna go brakować nawet na ulicach polskich miast, gdzie wszelkie szyldy i reklamy są już w językach obcych. Taka ulice można by już pokazywać jako londyńską czy nowojorską i nikt by się nie połapał. Publikacje naukowe powstają już praktycznie wyłącznie po angielsku (nawet w teoretycznie polskich wydawnictwach). O kulturze filmowej, teatralnej, muzycznej, lepiej nie mówić. A może nie jest aż tak źle, co podejrzewam, tylko nie ma to żadnej siły przebicia. Nikt nie promuje rodzimych osiągnięć, nawet jeśli powstaną. Również kultura obca dociera do nas w najgorszym wydaniu, lub z dużym opóźnieniem. Śmiesznie to brzmi, ale dawna cenzura robiła też trochę dobrej roboty blokując przynajmniej częściowo tandetę i zmuszając twórców rodzimych do znalezienia bardziej wysublimowanej formy artystycznej dla przemycenia treści poniekąd zakazanych. Walorem książki jest też klimat, na poły humorystyczny tak charakterystyczny dla tamtych czasów. Nawet niechętni ówczesnej Polsce utrzymywali, że to najweselszy barak w socjalistycznym obozie. Warto na ten aspekt zwrócić uwagę. Dziś nikt tak o współczesnej Polsce nie powie. Rzeczywistość nie już już nawet śmieszna, nie mówiąc o innych walorach. Rozmiar emigracji młodych wykształconych i utalentowanych młodych ludzi zdolnych do tworzenia polskiej kultury daje również do myślenia. Kolejna zaleta książki to przedstawione sylwetki niebanalnych ludzi, barwnych, choć często żyjących w trudnych czasach i okolicznościach, w jakiś sposób tworzących tradycję regionalną. Żyjemy w czasach zamierających kontaktów międzyludzkich, o ludziach i ich losach dowiadujemy się  tylko z wybiórczych propagandowych tekstów. Prawnie zakazane jest obecnie nawet podawanie nazwisk i adresów, nie mówiąc o innych faktach. Nie przeszkadza to w zupełnie publicznym obrażaniu i poniżaniu ludzi, co robi się nawet w parlamencie obelżywym plugawym językiem. Przestają być w takich realiach gorszące sceny szlachty rwącej się do szabel na sejmikach, bo tam przynajmniej trzeba było za swoje zachowanie stanąć do walki ryzykując życiem. Zamieranie kultury nie jest historyczna nowością. Zdarzało  się wielokrotnie w różnych miejscach i czasach. Natura nie znosi próżni. Miejsce dawnej zajmie jakaś nowa. Przywołujmy więc tekst dawnej piosenki: "Umarł Maciek umarł, więcej już nie wstanie, zmówmy więc za niego wieczne spoczywanie..."

 

Stulecie Zakonu Salezjanów w Sokołowie

4 z wielu

Pamiętamy i wysoko cenimy działalność  edukacyjną w dziedzinie kultury i wychowania patriotycznego.

 .Jeszcze  na ulicach Warszawy bili się o wolność i
honor powstańcy a w kościele św. Rocha przy ulicy Kosowskiej odbywała
się msza święta w intencji powstańców. Było to we wrześniu 1944 roku
.Cała nasza szkoła z  „Ruskich dołów” brała w niej udział. Później
wielu moich kolegów ministrantów występowało w sztukach teatralnych
wystawianych w Sali dobudowanej do kościoła pod wezwanie św Jana
Bosko.  Była to jedyna duża sala kinowo- teatralna w mieście
kompletnie zburzonym przez okupantów. Na końcu tej Sali była świetlica
ZHP wyposażona w  gry stolikowe , harcerskie proporce. I pamiątki z
obozów. Pamiętam jak starałem się  o  rolę powstańca w sztuce
Powstanie Warszawskie którą grał , z prawdziwym karabinem, mój starszy
kolega z ulicy Siedleckiej Adam  Klec .KS. Walaszek postawił  warunek
jak podrosnę wyżej od tego karabinu to w następnym przedstawieniu
zagram. Nie udało się postrzelać na powstańczej barykadzie   w
niemieckim hełmie z biało czerwoną opaską, to udała się rola pastuszka
w Jasełkach wystawianych w okolicach Bożego Narodzenia 1946 i 1947
roku.  Zapamiętałem z tego przedstawienia jak Henio Rudaś grający
Jezusa w kołysce poinformował pastuszka  Ryśka Nowaczewskiego o swojej
potrzebie  pilnej ale nie przewidzianej w scenariuszu. Pastuszek Rysio
podbiegł do zakonnicy kreującej rolę Matki  Bożej i  podniecony rolą
wyrecytował  zbyt głośno "Proszę siostry, proszę siostry Jezusek  chce
siusiu „   Siostra nie mogła opanować śmiechu  a za nią widzowie z
pierwszych rzędów ławek. wkopanych w piaszczyste podłoże  Sali. Tej
jedynej w Sokołowie gdzie odbywały się wszystkie publiczne imprezy
,akademie, przedstawienia teatralne projekcje filmowe i zebrania aż do
lat pięćdziesiątych ,do otwarcia kina Zdobycz w budynku OSP przy ulicy
Lipowej .W tej nowej Sali z powodzeniem kontynuowała edukacje
teatralną  Sokołowian pani Leokadia Tyburowa-kierownik sekcji
dramatycznej Ochotniczej Straży Pożarnej.

 

Ocalić od Zapomnienia

Niedawno w telewizji pokazali- już nie pierwszy raz -polsko-rumuński film pt” Złoty pociąg” Interesujący to film opisujący  wojenne losy „polskiego złota” wywiezionego do Anglii we wrześniu 1939 roku. Twórcy filmu w sensacyjnej formie ukazali zmagania polskich i rumuńskich funkcjonariuszy służb specjalnych z niemiecką agenturą  i dyplomacją mającą olbrzymią chęć zawłaszczenia skarbu polskiego banku narodowego.- 82 ton złota w sztabach Historia polskiego złota znana jest wszystkim interesującym się drugą wojną światową, ale nie wielu wie, że w tej historii znaczący udział miał nasz rodak Krystyn Ostrowski –syn dziedzica Korczewa.

Akcja ratowania polskiego złota rozpoczęła się 5 września 1939 roku w Warszawie. Ze skarbca banku na 12  wynajętych i zarekwirowanych  samochodów ciężarowych  i miejskich autobusów żołnierze i pracownicy banku przenieśli umieszczone w zaplombowanych skrzynkach sztabki złota .w workach pieniądze i papiery wartościowe i wyruszyli pod ochroną wojskową do Rumunii, która nie tylko zgodziła się przyjąć polskich uchodźców wojennych ale też polski skarb narodowy. Nie była to decyzją łatwa skoro neutralna Szwecja odmówiła przyjęcia polskiego  skarbu. Hitlerowscy dyplomaci uznali Skarb polskiego banku za swoją wojenna zdobycz i starali się zastraszyć władze państw neutralnych przed podjęciem jakiej kolwiek formy pomocy ,nawet humanitarnej. Decyzję tę premier Rumunii przepłacił życiem zamordowany przez rodzimych faszystowskich bojówkarzy. Droga wiodła przez Lublin, Łuck, Dubno,  Sniatyń aż do portu Konstancji ,gdzie czekał na cenny ale i niebezpieczny ładunek- francuski okręt Kolumna samochodów przemieszczała się bocznymi drogami, najczęściej nocą a i tak była ciągle bombardowana przez niemieckie samoloty. Jednym z szoferów okazał się niemiecki agent naprowadzający  na nią  samoloty z czarnymi krzyżami  ,Mający  zadanie  ochrony transportu major Bobryk poradził sobie z niemieckim agentami .a jego kolega” po fachu” –rumuński policjant Munteanau zdekonspirował piękną polską pracowniczkę banku –będącą na służbie niemieckiego wywiadu. Nie będę jednak streszczał filmu Bohdana Poręby-ale zachęcam do jego obejrzenia na YouTube, bowiem w ciekawej ,sensacyjnej formie ukazuje on kawałek naszej historii w którego „ złotym „epizodzie brał udział Krystyn Ostrowski syn  właściciela Korczewa. Był bardzo przydatny w czasie podróży przez kilka krajów Europy ze względu na znajomość języków obcych i kontakty jakie miał w sferach dyplomatycznych i arystokratycznych krajów przez które trzeba było polski skarb bezpiecznie przetransportować. Opis tej podróży można znaleźć na stronie Pałacu w Korczewie skąd za zgodą uczestniczki tej eskapady hr .Beaty Ostrowskiej – Harris przytaczam czytelnikom interesującym się historią naszej małej i wielkiej Ojczyzny.

W dniu 4 września 1939 roku u premiera Felicjana Sławoja-Składkowskiego zameldowali się pułkownicy Ignacy Matuszewski i Adam Koc oraz minister handlu Henryk Floyar-Rajchman. Wszyscy zaliczali się do czołówki polityków obozu rządzącego. Oznajmili premierowi, iż z polecenia ministra skarbu i wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego podjęli się zadania ewakuacji złota Banku Polskiego z Warszawy. Jeszcze tego samego dnia autobusami należącymi do Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych wywieziono z Warszawy pierwszą dużą partię złota. Skierowano ją do Brześcia n. Bugiem. Trasa wiodła przez Siedlce i to tam prawdopodobnie płk Matuszewski zboczył do Korczewa i namówił Krystyna Ostrowskiego, aby dołączył do „złotego” transportu. Czym kierował się pułkownik angażując hrabiego w akcję ewakuacji złota, nie wiemy. Można przyjąć, iż uznał, że Krystyn Ostrowski będzie osobą przydatną w pokonywaniu różnych przeszkód na zagranicznym etapie akcji ewakuacyjnej. Już wówczas prawdopodobnie zdawano sobie sprawę, że złoto trzeba będzie ewakuować przez Rumunię i kraje Bliskiego Wschodu do Francji. Ostrowski, który znał położone tam kraje, władał językami obcymi i miał rozliczne znajomości z racji swej pracy w agendach Ligi Narodów, mógł okazać się osobą niezastąpioną. Do transportu polskiego złota dołączył Krystyn Ostrowski, jego żona Wanda, nieletnia córka Beata i matka Helena z Tyszkiewiczów Ostrowska. Poruszali się w kolumnie ewakuacyjnej własnym samochodem, który towarzyszyć im miał aż do Portugalii. Niestety, niewiele wiadomo o udziale Krystyna Ostrowskiego w „odysei” polskiego złota. Towarzyszył transportowi skarbu Banku Polskiego aż do Bejrutu, gdzie znalazł się on pod opieką sojuszników francuskich. Jego rola musiała być znaczna, skoro uczestniczył w naradach kierownictwa transportu, podczas których podejmowano ważne decyzje pozwalające ujść pogoni niemieckich agentów i skutecznie pokrzyżować plany przechwycenia skarbu przez władze niemieckie i sowieckie. Po szczęśliwym wywiezieniu skarbu Rzeczypospolitej płk Matuszewski dotarł do Paryża, gdzie funkcjonował już rząd polski na uchodźstwie. Zamiast pochwał czekały go tam jednak zarzuty, m.in. za włączenie familii Ostrowskich do transportu i pokrywanie z kasy państwowej ich wydatków. Matuszewski w pisemnym wyjaśnieniu przyznał, iż Ostrowscy zostali włączeni do transportu, ale zarazem dodał, że: „Ponieważ osoby te dzieliły pracę, warunki niebezpieczeństwa transportu na równi z innymi, a kwoty, jakie posiadały ze sobą, nie odbiegały od zgłoszonych przez niektórych pracowników Banku, tedy potraktowałem ich na równi ze stałym personelem”. Jak ustalił prof. Wojciech Rojek, zarzuty stawiane Matuszewskiemu nie miały istotnego uzasadnienia, skoro ogólne wydatki związane z przewiezieniem złota były mniejsze niż wyniosłyby koszty przewozu i asekuracji tak cennego ładunku w warunkach pokojowych. Beata Ostrowska Harris, która jest obecnie jedynym żyjącym uczestnikiem tej niezwykłej eskapady, pamięta, iż podróżowali w ciągłej obawie przed bombardowaniami. Ich samochód wypełniony szklanymi zbiornikami benzyny był istną bombą, która mogła eksplodować i zabić wszystkich w razie zwykłego wypadku lub niemieckiego nalotu. Nie godzi się również z opinią, iż rodzice korzystali w jakiś szczególny sposób z pomocy finansowej kierowników transportu. Pamięta, iż matka, aby pokryć koszty pobytu w Bejrucie, musiała sprzedać cenną kolię. Po wyjeździe Krystyna Ostrowskiego do Francji w Polsce przebywała tylko hrabianka Renata Ostrowska, która pracowała jako pielęgniarka w warszawskim Szpitalu Maltańskim. Niosła pomoc rannym żołnierzom i cywilom, których w dniach oblężenia stolicy było coraz więcej. W swoich wspomnieniach opisała dramatyczny epizod owych tragicznych dni, kiedy to tuż obok niej wybuchł niemiecki pocisk; cudem uniknęła wówczas śmierci. Po zakończeniu kampanii wrześniowej i nastaniu niemieckiej okupacji dobra korczewskie zostały oddane w zarząd niemiecki. Ponieważ na pobliskim Bugu przebiegała granica pomiędzy strefą okupacji niemieckiej i sowieckiej, w pałacu ulokowali się niemieccy pogranicznicy. Żołdacy bezceremonialnie obchodzili się z pałacem, dewastując niedawno z tak wielkim trudem odremontowane wnętrza. Ku ich zaskoczeniu jesienią 1939 r. w pałacu pojawiła się Renata Ostrowska, żądając rozmowy z dowódcą. Gdy ten się zjawił, spokojnie oświadczyła, iż jest właścicielką i zamierza ponownie zamieszkać w swej rezydencji. O dziwo niemiecki oficer zgodził się spełnić jej życzenie i wkrótce wojsko zwolniło pokój ojca, w którym zamieszkała. Niestety, warunków do pobytu na stałe w pałacu nie było. Niemieccy żołdacy panoszyli się wszędzie, zachowywali się ordynarnie i hałaśliwie, niszczyli wyposażenie pałacu. Renata Ostrowska opuściła Korczew, a wkrótce i Polskę. Wyjechała do Włoch jako członek Zakonu Maltańskiego, aby złożyć sprawozdanie z jego działalności na terenie Polski. Z Włoch pojechała do Francji, gdzie po raz pierwszy od wielu miesięcy spotkała się z najbliższą rodziną. Dla tysięcy polskich uchodźców Francja miała być ostatnim etapem ich wojennej ucieczki. Spodziewano się, że alianci zachodni szybko pokonają Niemcy i będą mogli wrócić do Polski. Niestety, losy wojny potoczyły się inaczej. 10 maja ruszyła wielka ofensywa niemiecka na Francję, Belgię i Holandię. Bardzo szybko siły alianckie zostały oskrzydlone i zmuszone do bezładnego odwrotu. Polscy uchodźcy cywilni raz jeszcze musieli uciekać przez pancernymi czołówkami Wehrmachtu. Dzięki temu, iż Ostrowscy dysponowali własnym samochodem, mogli szybko wyjechać na zachód i dotrzeć do granicy hiszpańskiej i dalej do Portugalii, na samym krańcu Europy. Władze portugalskie umieściły ich w ośrodku dla uchodźców wojennych w Caldas da Rainha. Pobyt Ostrowskich w Portugalii przedłużył się do kilku lat. Jedynie losy Renaty potoczyły się inaczej. Z Francji w 1940 r. wyjechała do Casablanki w Maroku, skąd po pewnym czasie przedostała się do Wielkiej Brytanii. O pobycie Ostrowskich w Portugalii znajdujemy kilka wzmianek w interesujących pamiętnikach Stanisława Schimitzka, przedwojennego szefa Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w Portugalii kierującego z ramienia rządu polskiego Komitetem Opieki nad Uchodźcami oraz akcją pomocy humanitarnej dla rodaków pod okupacją niemiecką. Portugalia była krajem neutralnym i dzięki temu istniała możliwość wysyłania do kraju paczek z pomocą żywnościową i odzieżową. Schimitzek pisze, iż w działalność charytatywną zaangażował się Krystyn Ostrowski. Dzięki swemu wykształceniu, obyciu towarzyskiemu i znajomości języków brał udział w pertraktacjach z władzami portugalskimi i uczestniczył w pracach polskiego komitetu i Komitetu Międzysojuszniczego, który koordynował działalność charytatywną dla obywateli państw koalicji antyniemieckiej przebywających na terenie Portugalii. Schimitzek zadowolony był z pomocy Ostrowskiego, zaprzyjaźnił się z nim, samochodem Krystyna razem wyjeżdżali na niedzielne turystyczne wypady. Wanda Ostrowska również nie marnowała czasu. Oddała się swojej artystycznej pasji. Jej akwarele wystawiane były z powodzeniem w lizbońskiej galerii przy rua San Pedro de Alcántara. Obrazami hr. Ostrowskiej udekorowano pomieszczenia polskiej świetlicy w Lizbonie. Dla postawy Ostrowskich w tym okresie znamienny jest fakt, iż w czasie, gdy obawiano się niemieckiej inwazji na Portugalię, zgodzili się odstąpić swe miejsce w transporcie ewakuacyjnym do Anglii osobom bardziej zagrożonym represjami nazistów. W tym trudnym okresie, kiedy wynik wojny był niepewny, Krystyn Ostrowski mógł mieć również powody do satysfakcji. Gdy przez Lizbonę przejeżdżał pewien Amerykanin wracający z okupowanej Polski, wręczył urzędnikom polskich placówek opiekuńczych w Lizbonie oryginalne pokwitowania odbioru odzieży wysłanej z Portugalii przez „hrabiego Ostrowskiego”. Był to dowód, że wysyłana z krańców Europy pomoc dla rodaków w kraju rzeczywiście dotarła. Kres portugalskiego rozdziału w wojennej epopei Ostrowskich nastąpił w 1942 r., kiedy to samolotem odlecieli do Anglii. Hrabia Krystyn wypełnił z powodzeniem zleconą mu przez Schimitzka misję poinformowania władz polskich w Londynie o sytuacji polskich uchodźców w Portugalii. Przez pewien czas w kręgach polskiej dyplomacji krążyły jeszcze pogłoski, iż hr. Krystyn wkrótce wróci do Lizbony i obejmie stanowisko posła RP, ale jeśli nawet takie plany były, to nic z nich nie wyszło. W Londynie Krystyn Ostrowski, a potem również jego starsza córka, która przybyła z Casablanki, aktywnie uczestniczyli w życiu publicznym. Hrabia Krystyn stał się jednym z czołowych działaczy utworzonej w połowie 1949 r. Niezależnej Grupy Społecznej – organizacji, która skupiała emigrantów o różnych światopoglądach zrażonych dotychczasową polityką działających na Zachodzie polskich partii politycznych. NGS stała na stanowisku kontynuowania na obczyźnie walki o niepodległość Polski w oparciu o zasadę legalizmu, czyli prawnej kontynuacji II Rzeczypospolitej w warunkach emigracyjnych. Członkowie tej organizacji dużą wagę przywiązywali do zapewnienia rządowi polskiemu na uchodźstwie własnych, niezależnych źródeł finansowania, dlatego też uczestniczyli w powołaniu i funkcjonowaniu tzw. Skarbu Narodowego, który zbierał fundusze wśród Polonii i emigracji polskiej na całym świecie. Krystyn Ostrowski był członkiem komisji Skarbu Narodowego w Wielkiej Brytanii. Renata Ostrowska po wojnie rozpoczęła pracę w BBC, gdzie prowadziła nawet własną audycję radiową. W środowisku emigracji polskiej dużo plotkowano o jej romansie ze Stanisławem Cat-Mackiewiczem, przed wojną redaktorem wileńskiego Słowa, dużo publikującym również na emigracji. Mackiewicz był ważną personą jako członek uchodźczego parlamentu Rzeczypospolitej i błyskotliwym, a zarazem bardzo kontrowersyjnym publicystą. Zadedykował Renacie Ostrowskiej jedną ze swoich najważniejszych książek o królu Stanisławie Auguście Poniatowskim. Po wojnie Mackiewicz był krótko premierem rządu RP na uchodźstwie. W 1956 r., ku zaskoczeniu polskich środowisk emigracyjnych Mackiewicz niespodziewanie wrócił do Polski, co komuniści wykorzystali w swej propagandzie przeciwko emigracji niepodległościowej. Jak pisze prof. Krzysztof Tarka: „W niemałej mierze na decyzję Mackiewicza o powrocie do kraju wpłynęła również »wielka tragedia osobista« (porzuciła go przyjaciółka – Renata Ostrowska)”. Mackiewicz często wspominał w listach do znajomych piękną hrabiankę, a wydaną w Warszawie książkę zatytułował „Zielone oczy”, bo – jak napisał do przyjaciela – „Renata ma oczy tego koloru”. Ku jego rozpaczy, Renata do Polski przyjechać nie chciała i ich drogi ostatecznie się rozeszły. Ostrowscy do komunistycznej Polski nie wrócili, a ich majątkiem „zaopiekowały” się władze Polski Ludowej. Grunty orne rozparcelowano w ramach reformy rolnej, która miała pozyskać dla nowej władzy masy chłopskie. Pałac przejęło państwo, ale zamiast go zabezpieczyć i przeznaczyć na pożyteczne cele, dopuściło najpierw do rozgrabienia jego wyposażenia, a potem całkowitej dewastacji. Pod koniec rządów komunistycznych stan pałacu w Korczewie był tak zły, iż wydawało się, że wkrótce zniknie z powierzchni ziemi, a wraz z nim pamięć o Ostrowskich herbu Rawicz. Na szczęście tak się nie stało. Mieszkające w Wielkiej Brytanii córki hr. Krystyna Ostrowskiego nie zapomniały o kraju swego pochodzenia i rodowych dobrach. W 1983 r. Beata Ostrowska przywiozła do Korczewa prochy ojca, zmarłego w Londynie trzy lata wcześniej, i pochowała w krypcie kościoła w Knychówku. W końcu lat osiemdziesiątych w Korczewie była również Renata Ostrowska. Wstrząsnęły nią rozmiary dewastacji pałacu, ale nie poddała się rozpaczy i wspólnie z siostrą postanowiły ratować rodzinną posiadłość. Dzięki upadkowi komunizmu w Polsce możliwe stało się odzyskanie pałacu i części parku obejmującego 15,5 ha. W 1990 r. obie siostry wróciły do Polski i z ogromną energią wzięły się za ratowanie zabytkowej rezydencji swych przodków. Wymagało to wielu zachodów, ogromu pracy i niemałych pieniędzy. Pracy nad ratowaniem rezydencji w Korczewie poświęciły się nie tylko obie siostry, ale również mąż p. Beaty, rodowity Brytyjczyk Rodney Harris, oraz ich dzieci. Dziś pałac w Korczewie, chociaż restauracja wnętrz daleka jest jeszcze od zakończenia, znowu cieszy oko piękną, klasycystyczną elewacją. Znając upór i zaangażowanie pani Beaty Ostrowskiej Harris i jej rodziny można być przekonanym, że Korczew już wkrótce będzie zaliczany do rzędu największych turystycznych atrakcji Podlasia. W Korczewie historia zatoczyła niezwykły krąg. Świat, który miał ulec zniszczeniu, odradza się na naszych oczach. Wacław Kruszewski)

 

Znany fotografik Michał Kurc przesłał mi zdjęcia z pleneru fotograficznego jaki w Gródku 1977 roku organizowało Centrum Kultury i Sztuki woj. siedleckiego z siedzibą w Sokołowie .Nie zorientowanym wyjaśniam, że Siedlce nie miały wówczas lokali by przejąć z Sokołowa doskonale zorganizowaną ,\ i wyposażoną instytucje twórczości i upowszechniania kultury szczebla wojewódzkiego. Na zdjęciach czarno – białych piękne obrazki z życia wsi i jej mieszkańców. nadbużańskie pejzaże ,wianki puszczane na rzekę w czasie legendarnej „Kupalnocki”  ,śpiewy  i tańce przy ogniskach wykonaniu” Chodowiaków” Orgia świateł z reflektorów, ognisk  i lampionów rzucających refleksy na wodzie i cienie od drzew  i ludzi na plaży.  Zaciekawione twarze utrudzonych rolników oglądających siebie  w „Galerii i u Franka” czyli  na zdjęciach rozmieszczonych na ogrodzeniu przydomowego ogródka p … Franciszka Mikołajczuka  - gospodarza Ośrodka Wypoczynkowego w Gródku nad Bugiem.  Znani aktorzy  z serialu Czarne chmury” ”pułkownik Dowgird –Leonard Pietraszak i wachmistrz Kacper – Ryszard Pietruski  z  emitowanego  przez  czarno-białą telewizję na spotkaniu z członkami  Dyskusyjnego Klubu Filmowego „Zbyszek” i mieszkańcy Gródka podczas  sobotnich Weekendów  z filmem. Były to projekcje z udziałem aktorów i krytyków filmowych pod gołym niebem.  Powiatowy Ośrodek Kultury swoja działalność przenosił na lato do Gródka ku zadowoleniu mieszkańców Sokołowa spragnionych dla swoich rodzin obcowania z kulturą, sportem i rozrywką na łonie natury. Zakłady pracy budowały z czego się dało domki  a rady zakładowe związków zawodowych dokładały się finansowo do wczasów  swoich pracowników i licznych imprez. Gródek tętnił życiem. W Bugu można było złowić taaaką  rybę, wypić kielicha z dyrektorem czy sekretarzem, pogadać z kumplami ,potańczyć wieczorem z żoną lub przyjaciółką żony a rano w pobliskim  zabytkowym kościółku na mszy świętej prosić Boga o odpuszczenie grzechów ,których w Gródku, nie dało się uniknąć.

 

1. 26 maja 2026 w Domu Pracy Twórczej „Reymontówka”odbędzie się kolejne spotkanie animatorów kultury byłego województwa siedleckiego. Na spotkanie zaprasza duet Zbyszek Kryszczuk -dyrektor „Reymontówki i Wacław Kruszewski,który dworek Aurelii Reymontowej odkupił od Akademii Medycznej,wyremontował i rozbudował a następnie zorganizował w nim Dom Pracy Twórczej dla artystów i pracowników kultury .DPT „Reymontówka w Chlewiskach jest doskonałym przykładem jak powinny przebiegać reformy w naszym kraju. Uratowany przed zniszczeniem przez nomenklaturowego dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach ziemiański dworek znalazł w osobie Zbyszka Kryszczuka doskonałego gospodarza i kustosza tradycji podlaskiego ziemiaństwa. Działalność tej placówki to wzór godny do naśladowania w innych działach gospodarki. -Po prostu mądra kontynuacja rozpoczętego dzieła .Należy żałować,że takiej kontynuacji zabrakło dla hali targowej przeznaczonej na Centrum Wystaw artystycznych i handlowych i dla dworku w Suchożebrach-przeznaczonego na Ośrodek Kultury Ziemiańskiej..Czynsze od handlowców wynajmujących liczne stoiska handlowe miały zasilać konto Fundacji Kultury Podlaskiej.To był dobry pomysł .Kultura Siedlecka miałaby jakiś pożytek z tytułu praw właściciela i milionowych nakładów wydanych na remont. Niestety zabrakło mądrej kontynuacji. Ani właściciel hali targowej- Centrum Kultury i Sztuki ani Fundacja Kultury Podlaskiej nie zrobiły interesów na swoim majątku. Zarobił posrednik. który dbał bardziej o kasę dla siebie jak o obiekt .Zdewastowany zabytek wystawiono ostatnio do sprzedania,licząc na zatkanie dziury w budżecie miasta. Na szczęście w innych miastach znaleziono dobrych gospodarzy dla wyremontowanych zabytkowych pałaców i dworów. Do pałacu Doria -Dernałowiczów w Mińsku Mazowieckim z suteryny bloku mieszkalnego przy ulicy Dąbrówki wprowadził Łucje Groblewicz z całym dobytkiem domu kultury sam Minister Kultury i Sztuki prof. Aleksander Krawczuk. Muzeum Tadeusza Kościuszki w dawnym zajeżdzie w Maciejowicach otwierał prof. Bogdan Suchodolski –przewodniczący Narodowej Rady Kultury ,Bibliotekę miejską w domu kupców gdańskich przekazała we władanie Izie Perczyńskiej posłanka ziemi siedleckiej pani Mari a Cichocka. Nie doczekał otwarcia nowej siedziby Państwowej Szkoły Muzycznej w Siedlcach śp. Stanisław Zalech -ten który ją” wydeptał „ w Ministerstwie Kultury i Sztuki u dyrektora Departamentu Szkolnictwa Artystycznego Janusza Nowickiego . Była to w tamtym czasie jadna z nielicznych inwestycji w dziale Kultura i Sztuka. w Polsce.Myślę,że warto o tym pamiętac,jak i o innych dobrych ludziach , którzy zostawili trwały ślad we wsiach i miastach Podlasia i wschodniego Mazowsza.Tę pamięć staramy się przywoływać i pielęgnować w czasie spotkań w Reymontówce. Do spotkań tych doszło, niezachwianie w to wierzę ,z inspiracji Łucji Groblewicz-dyrektorki Mińsko-Mazowieckiego Ośrodka Kultury Kiedy żegnaliśmy Łucję wspominając jej niezwykłą aktywność,barwne pomysły i niebywałe koleżeńskie kontakty z władzami i pracownikami kultury postanowiliśmy odtąd spotykać się co roku nie tylko by żegnać nasze koleżanki i naszych kolegów odchodzących do lepszego świata .ale jeszcze póki żyjemy chcemy dokonać bilansu zysków i strat, co udało się zrobić dla cywilizacyjnego rozwoju mieszkańców woj. siedleckiego ale też ocenić jak nasi następcy w ciągłej sztafecie pokoleń kontynuują wzbogacają i doskonalą nasze dzieło. ze strofami Adama Asnyka zamieszczonymi na zaproszeniu.

…”Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy.

Choć macie sami doskonalsze wznieść

Na nich się jeszcze święty ogień żarzy

I miłość ludzka stoi tam na straży

I wy winniście im cześć… Pierwsze sptkania w Reymontówce były bardzo udane.Można przekonać się o tym oglądając zdjęcia. Były też pożyteczne gdyż wzbogaciły nasza wiedzę o autentyczne wspomnienia pracowników kultury. Wykorzystamy je teraz w monografi kultury siedleckiej 1976-1986 Książka nad którą pracujemy będzie ciekawsza jeśli dostaniemy jeszcze więcej tekstów i zdjęć .Znakomity dziś fotografik Michał Kurc dokumentował wszystkie ważniejsze uroczystości i wydarzenia w kulturze jako instruktor fotografii Centrum Kultury i Sztuki w Siedlcach. Swoje bogate zbiory pokażę w czasie naszego spotkania, Między innymi zobaczymy na zbiorowych fotkach ile osób z naszej kulturalnej rodziny ubyło,Do lepszego ze światów odeszli Wincenty Trębicki- dyrektor Centrum Kultury i Sztuki pózniej Starosta sokołowski,Jadzia Rosłan-dyrektor Sokołowskiego Ośrodka Kultury i Domu Pracy Twórczej „Reymontówka „Jadzia Witkowska – zastępca dyrektora Centrum Kultury i Sztuki i współtwórczyni unikalnej w kraju koncepcji integracji instytucji kultury szczebla wojewódzkiego jakim było Centrum Kultury i Sztuki woj. siedleckiego z siedzibą w …Sokołowie,,Marian Jakubik-twórca i kierownik Muzeum Zbrojowni w Liwie,żołnierz AK z ośrodka „ Łasica’ obejmującego gminy Kosów Lacki i Olszew obwodu Proso-Sokołów Podlaski,Iza Perczyńska-kochająca ludzi i książki dyrektor biblioteki miejskiej w Węgrowie,Andrzej Meżerycki twórca Teatru studenckiego „Limes”,Reżyser wielu spektakli teatralnych i ogólnopolskich koncertów, dyrektor Centrum Kultury i Sztuki w Siedlcach,Stanisław Zalech-dyrektor Państwowej Szkoły Muzycznej w Siedlcach który „wydeptał: w Ministerstwie Kultury i Sztuki u dyrektora departamentu Szkolnictwa Artystycznrego pana Janusza Nowickiego jedyną wówczas w Polsce inwestycje w kulturze -budowę szkoły muzycznej w Siedlcach,. Henryk Rosochacki dyrektor Sokołowskiego Osrodka Kultury i autor książki” Sybiracy”zawierającej życiorysy dziesiątek mieszkańców powiatu sokołowskiego wywiezionych do obozów Kaszkaj i Baranowicze .Zbierając materiały do książki śp. Henryk Rosochacki udał się do miejscowości gdzie były te obozy,nagrał relacje świadków, wykonał setki zdjęć

Jeśli w tak krótkim czasie Najwyższy powołał do siebie tylu tak znakomitych pracowników kultury,to widać,że i w Niebie z kadrami nie jest wesoło,Jak jest na ziemi,a szczególnie w naszej Ojczyżnie wszyscy wiemy,A ,jak mawiał pewien klasyk kadry są najważniejsze. Zgoda. utraciliśmy nasze najlepsze kadry w czasach wojny i okupacji,ale nikt nie policzył ilu wykształconych i sprawdzonych w pracy ludzi zniszczyliśmy w wojnie polsko-polskiej. –w czasie transformacji ustrojowej. Jak donoszą środki masowego przekazu to samozniszczenie trwa nadal i końca nie widać Za to .widoczne są na każdy kroku skutki takich praktyk .Dlatego my ludzie kultury zapraszamy na nasze spotkania również swoich byłych szefów naczelników gmin,przewodniczących rad narodowych wojewodów,sekretarzy,kierowników zakładów pracy i ministrów całą dawną i aktualną nomenklaturę. Spotkamy się w stylowych wnętrzach ziemiańskiego dworu przy kawie i muzyce i porozmawiamy o rozumnej i pożytecznej kontynuacji rozpoczętych wcześniej dzieł .By każda instytucja i każdy zakład pracy był taki jak Reymontówka pod Kryszczukiem i Sokołowski Ośrodek Kultury Jacka Drązkiewicza.

 

Trwające do dziś, moje przyjazne związki z Kosowem i Kosowianami sięgają początków lat pięćdziesiątych, czasów szkolnej edukacji z Mietkiem Harasimem, Włodkiem Supłem ,Andrzejem Kowalczykiem. Oni mieszkali w internacie na ulicy Olszewskiego a ja w jego sąsiedztwie na ulicy Siedleckiej. Za wspólne odrabianie lekcji ,które w internacie były ściśle przestrzeganą zasadą zapewniałem moim kolegom bezpieczeństwo na spacerach z najładniejszymi sokołowiankami Wandą Lewandowską i Basią Tenderendą. Po maturach nasze kontakty zanikły. Każdy poszedł własną drogą. Ja starałem się dostać na studia do Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Siostra studiująca dziennikarstwo zapewniła mi fachową pomoc w interpretacji „Sonetów Krymskich „ ze strony koleżanek- przyszłych aktorek mieszkających razem w Nowej Dziekance na Krakowskim Przedmieściu. Była wśród nich Lidia Korsakówna później znana aktorka filmowa i teatralna .Jeździłem do biednych studentek z wałówkami od mamy pełnymi kiełbas. kaszanek i baleronów a one częstowały mnie kubkiem malinowego kisielu i uzupełniały moją skromną wiedzę o genialnym reformatorze radzieckiego teatru Stanisławskim. Egzamin oblałem z pantomimy. Miałem zagrać sabotażystę podpalającego stogi zboża na kołchozowych polach. Wyszło blado. Nie dlatego -jak sobie tłumaczę- że nie byłem zaangażowany ale dla tego że prawą rękę miałem w gipsie. Kilka dni przed egzaminem graliśmy mecz piłki nożnej na piaszczystym boisku przy szkole w Kosowie gdzie doznałem kontuzji w zderzeniu z rosłym obrońcą ”Kosowianki”. Pózniej moje kontakty z Kosowem nasiliły się dzięki szeroko rozumianej kulturze. Prowadzona przez panią Wandę Lenczewską świetlica Gminnej Spółdzielni w Kosowie promieniowała na cały powiat sokołowski. Na wieczorki taneczne do Kosowa jeździli koleją chłopcy z Sokołowa gdzie pani Wanda i choreograf pan Lach uczyli ich nie tylko modnych tańców ale też dobrych manier i kulturalnego zachowania .Przy świetlicy zorganizowano Zespól Pieśni i Tańca dający występy na wszystkich ważnych uroczystościach w całym powiecie sokołowskim. Była też orkiestra dęta prowadzona przez proboszcza ks. Władysława Stępnia. Kiedy w 1964 roku ks. Władysław zaprosił mnie jako urzędnika powiatowej kultury na rozmowę w sprawie dachu kościoła, którego konstrukcja groziła zawaleniem pod ciężarem cementowej dachówki po drodze wstąpiłem do sklepu pana Janusza Dmowskiego. Chciałem się poradzić jak mam zachować się na plebanii, co też ksiądz proboszcz chce od władz powiatu oprócz asygnaty na 4 tony blachy umożliwiającej zakup nowego pokrycia dachu kościoła. Pan Janusz poradził mi ,żebym wszystkie postulaty księdza przedstawił władzom powiatu do zrealizowania co złagodzi gniew Kosowian spowodowany rozwiązaniem orkiestry dętej za granie na mszy rezurekcyjnej. Jak uzasadniał pan Janusz orkiestra grała też na pochodach pierwszomajowych i różnych akademiach i ksiądz nie ukarał swoich orkiestrantów. Ani nie zabrał im nut Międzynarodówki a powiat zabrał instrumenty. Przy herbatce z konfiturami ks. Władysław do asygnaty na zakup 4 ton blachy dorzucił zagospodarowanie granitowych odpadów z ociosywanych pomników w byłym obozie zagłady Żydów w Treblince. Rozmawiał już z kierownikiem budowy ale ten uzależnił swoją decyzję od zgody powiatu i wskazał na mnie jako urzędnika ,który taką zgodę może załatwić. Sterty granitowego gruzu zalegały cały teren budowanego upamiętnienia Treblinki. Pozbycie się tych odpadów ułatwi kierownikowi przygotowanie do uroczystości otwarcia Mauzoleum Walki i Męczeństwa w Treblince zaplanowane na 10 maja 1964 roku, zaś księdzu pozwoli dokończyć budowę trwałego ogrodzenia powiększanego Kosowskiego cmentarza. Pełen pozytywnych wrażeń i ważności swojego urzędu skoro znany i ceniony ksiądz proboszcz z 23 letnim młokosem chce rozwiązywać ważne problemy społeczne i gospodarcze mieszkańców Kosowa ,następnego dnia wysłałem do pana Wacława Kochanowskiego- Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie pismo o wiszącym na plebanii starym obrazie, który możemy dostać dla planowanego muzeum w domu kultury w Sokołowie jeśli załatwimy asygnatę na zakup 4 ton blachy, koniecznej na zmianę pokrycia zabytkowego kościoła. Niebawem do Kosowa przyjechały panie Izabela Galicka i Hanna Sygietyńska. Obejrzały obraz poczerniały od dymu świec i zrobiły raport dla Konserwatora. Dalsze losy obrazu El Greco z Kosowa są znane z publikacji Artura Ziontka.Aktywność Kosowian w tworzeniu i upowszechnianiu kultury była doceniana przez ówczesne władze powiatu. Jednym z dowodów takiej oceny był fakt powołania pani Wandy Lenczewskiej na kierownika Referatu Kultury w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sokołowie. oraz decyzja o budowie i organizacji Gminnego Ośrodka Kultury. Pierwszej w powiecie sokołowskim inwestycji w dziale Kultura i Sztuka realizowanej wg nowoczesnych ,na tamte czasy, typowych projektów budowlanych. Projet zawierał amfiteatralna salę kinową na 150 miejsc z kabiną projekcyjną, hol wystawowy, kawiarnie ,pomieszczenia dla biblioteki i pokój kierownika. Skromnie jak na potrzeby ówczesnej gminy a już zupełnie za skromnie jak na potrzeby dzisiejszego miasta. Dużym i wydawałoby się nierozwiązywalnym problemem było ogrzewanie. Wiele narad poświęcono tej sprawie aż wreszcie prezes GS –u pan Stanisław Leoniak przekonał swoją Radę by zgodziła się na podłączenie GOK-u do sąsiedniego pawilonu handlowego. Zabiegali o to i Józef Maliszewski organizator jednej z pierwszych w powiecie bogatej w zbiory Izby Pamięci Narodowej w Kosowie i Zdzisław Nowak kierownik Szkoły który później  tę Izbę wzbogacił i tchnął w nią życie. W szkolnej teraz Izbie Pamięci Narodowej w Kosowie z inicjatywy Mariana Jakubika pseudonim „Jaśmin „i Franciszka Ząbeckiego pseudonim „Dawny” Kierownik Szkoły organizował często spotkania z byłymi żołnierzami Armii Krajowej obwodu Łasica obejmującego gminy Kosów Lacki, Chruszczewka i Olszew.Kiedy wiedza o tych spotkaniach dotarła do władz powiatowych nad kierownikiem szkoły poczęły gromadzić się czarne chmury. Ale to już były czasy kiedy w partyjnym kierownictwie powiatu byli tacy działacze jak sekretarz propagandy Eugeniusz Łukasiuk ,będący wcześniej kierownikiem Wydziału Oświaty i Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sokołowie. Towarzysz sekretarz nie mógł pozwolić by jego koledze – nauczycielowi stała się krzywda. Wezwał nas Witka Grądzkiego i mnie i polecił. Witkowi zgłosić Kosowską Izbę Pamięci do konkursu ogłoszonego przez Kuratorium Oświaty w Warszawie a mnie zadbać o odpowiedni wystrój plastyczny wystawy. Zrobiliśmy swoje i Izba Pamięci Narodowej w Kosowie wygrała konkurs wojewódzki. a kierownik szkoły został nagrodzony. W tej sytuacji stróże” jedynie słusznej linii „musieli uznać swoją porażkę. Podobnie jak w przypadku p. Wojdygi, który kpił sobie z reform min. Hilarego Minca likwidującego w Polsce prywatny handel w latach pięćdziesiątych. Znany nie tylko w Kosowie producent wędlin…………. Wojdyga miał ,o czym w powiecie nie wiedziano, mocne poparcie w KC PZPR. Zawdzięczał je Tow. Skoczylasowej, której uratował życie przeprawiając ją w czasie okupacji przez Bug do Związku Radzieckiego. Skoczylasowa odnalazła swoich wybawców Żebrowskiego z Rytel i Wojdygę z Kosowa zapewniając ,że nie pozwoli ich skrzywdzić. Potwierdzeniem tych deklaracji niech będą zdjęcia jakie wykonałem podczas jej wizyty w Kosowie i nad Bugiem .zaś przede wszystkim koncesja na wrób i sprzedaż wędlin dla prywatnego producenta w czasach prawdziwej bitwy o handel w Polsce.